Opština Palilula je gradska opština Grada Beograda. Zauzima površinu od 44.661 ha, na kojoj prema proceni iz 2018. godine živi 183.003 stanovnika, što je nešto malo manje od 3% od ukupne populacije Srbije. Naziv je nastao po tome što je, u vreme vladavine Turaka, u varoši bilo zabranjeno pušenje i bilo kakva upotreba duvana na ulicama, zbog opasnosti od požara. Oni koji nisu mogli bez lule, da bi je zapalili, morali su da idu van gradskih zidina. Jedno od tih mesta gde su odlazili bila je i današnja Palilula. Kao beogradska opština postoji od 1956. godine.
Slava opštine Palilula je Markovdan, 8. maj.
Položaj
Veći deo opštine se prostire na levoj, banatskoj, obali Dunava. Ta teritorija je ograničena Dunavom sa zapada i juga, Tamišom sa istoka i kanalom Karaš sa severa. Zemljište je ravno, ritsko i močvarno. Ispresecano je kanalima a postoje i velike bare i jezera. Na površini ove opštine je i veliko poljoprivredno dobro PKB.
Poreklo imena
Naziv Palilula potiče iz četrdesetih godina XIX veka kada je bilo zabranjeno pušenje na ulicama stare varoši jer su kuće bile većinom drvene i lako zapaljive, a i tokom turske vladavine bilo zabranjeno pušenje zbog opasnosti od požara. Na osnovu prvog plana za regulaciju beogradskih sokaka i krajeva 1840. na prostoru današnje Palilule prosečene su veoma široke ulice tako da nije bilo straha od eventualnog požara. Zbog strastvenih pušača s čibucima i lulama koji su u velikom broju šetali tim krajem ostao je naziv Palilula. Ostao je i zapis Romana Zmorskog, poljskog književnika, koji je 1855. posetio Beograd i opisao Palilulu. Opisao ju je kao groblje s malom crkvom, u blizini Beograda, gde je stanovao grnčar koji je pravio lule od pečene gline. Grnčara su zvali Palilula i tako je čitav kraj dobio po njemu naziv.
Palilula je bila predgrađe Beograda koje je vezir Marašli Ali-paša naselio “za svoju poslugu”. Palilulci su se bavili zemljoradnjom i rabadžilukom, prodavali su bivolje mleko Turcima.
Nazivi ulica: sad i nekad
29. novembra: prvi naziv ulice bio je Baštovanska, jer je ulica formirana prosecanjem bašta; od 1872. do 1940. nosila je naziv Knez Miletina (po knezu Mileti Jakšiću); od 1940. do 1946. Kneza Pavla (po knezu namesniku Pavlu Karađorđeviću); od 1946. je 29. novembra po Danu Republike SFR Jugoslavije.
27. marta: prvi naziv iz 1872. bio je Ratarska ulica (posle selidbe Savamalaca na Vidinski put da bi se bavili zemljoradnjom po odluci Kneza Miloša); od 1930. do 1946. nosila je naziv Kraljice Marije (supruge kralja Aleksandra Karađorđevića); od 1946. dobija naziv 27. marta po danu kada su izbile demonstracije 1941. posle potpisivanja Pakta o nenapadanju s fašističkim silama u Drugom svetskom ratu
Ruzveltova: od 1888. do 1896. ovu ulicu nazivali su Put ka Novom groblju; od 1896. do 1946. naziv je bio Grobljanska; od 1946. nosi naziv Ruzveltova (po predsedniku SAD Frenklinu Delano Ruzveltu koji je 1944. po četvrti put izabran za predsednika ali nije doživeo pobedu saveznika u Drugom svetskom ratu).
Mije Kovačevića: ova ulica predstavlja nastavak Ruzveltove; od Novog groblja do Višnjičke u periodu od 1928. do 1930. nosila je naziv Grobljanska; od 1930. do 1943. Admirala Pika; od 1943. do 1946. Kosovski božuri
Takovska: ulica je bila podeljena na dva dela u periodu od 1872. do 1895. – deo od današnjeg Bulevara Kralja Aleksandra do ulice 27. marta nosio je naziv Timočka a od 27. marta do Cvijićeve ulice – Cigljarska; prilikom trećeg imenovanja beogradskih ulica 1895. dat je naziv Takovska ulica po mestu Takovo gde je doneta odluka o podizanju Drugog srpskog ustanka 23. aprila 1815.; Takovska ulica danas predstavlja granicu izmedu opština Stari grad i Palilula.
Naselja
Naselja na desnoj obali Dunava
- Veliko Selo
- Slanci
Gradske četvrti na desnoj obali Dunava
- Ada Huja
- Bogoslovija
- Viline vode
- Višnjica
- Višnjička Banja
- Deponija
- Karaburma
- Lešće
- Rospi Ćuprija
- Tašmajdan
- Ćalije
Naselja na levoj strani Dunava
- Besni Fok
- Borča
- Borča Greda
- Vrbovski
- Glogonjski Rit
- Dunavac
- Jabučki Rit
- Kovilovo
- Ovča
- Padinska Skela
- Tovilište
- Crvenka
- Kotež (Beograd)
- Krnjača (Beograd)
