Beograd krije svoje poreklo: Rospi Ćuprija bila kolevka našeg grada

Rospi Ćuprija, danas mirno beogradsko naselje, krije slojevitu prošlost dugu više od 2.500 godina.

Od keltskih nekropola i rimskih tragova, preko srednjovekovnih utvrđenja i turskih legendi, do industrijalizacije i savremenih urbanističkih planova, ovo mesto oduvek je bilo raskrsnica naroda, kultura i sudbina. Njegovo intrigantno ime i bogata arheološka nalazišta čine ga jednim od najzanimljivijih delova Beograda, gde se prošlost i sadašnjost neprekidno prepliću.

Rospi Ćuprija: Istorija na raskršću vekova

Beograd, grad koji je kroz vekove nosio mnoga imena (Bijograd, Belgrat, Dar Al Džihad, Castelbianko, Fehervar, Nandoralba, Alba Graeca, Weißenburg, Singidunum) menjao je lica, vladare i kulture. U toj bogatoj istorijskoj mreži, Rospi Ćuprija zauzima posebno mesto kao jedna od najstarijih i najintrigantnijih tačaka na gradskoj mapi.

Pored bogate arheološke prošlosti, Rospi Ćuprija nosi i simboličke paralele koje intrigiraju i danas. Ime naselja, povezano sa bludom, evocira venecijanski most „Ponte delle Tette“, gde su nekada žene „najstarijeg zanata“ dočekivale mušterije. Zanimljivo je da se Rospi Ćuprija nalazi na 66 metara nadmorske visine, najnižoj tački Beograda, što autor Mladen Milosavljević upoređuje sa Mrtvim morem, najnižom tačkom planete, povezanoj sa mitskim gradovima poroka, Sodomom i Gomorom.

Keltski koreni i početak istorije

U 3. veku pre nove ere, keltsko pleme Skordisci osnovalo je Singidunum. Nekropole ratnika pronađene su kod Rospi Ćuprije i Karaburme. Već u 6. veku p.n.e., na ovom području živelo je pleme Sinda. Podizali su zemunice i razvijali kulturu sličnu keltskoj. Tokom iskopavanja 1950-ih otkriveno je 160 grobova sa spaljenim ostacima i bogatim prilozima.

Raskrsnica civilizacija

Arheolog Jovan Todorović tvrdi da se opidum, glavno naselje, nalazio oko Višnjičke Banje, Karaburme i Rospi Ćuprije. U Višnjičkoj ulici, 1980. godine, pronađena je latenska keramičarska peć, jedinstven predmet van nekropole. Nažalost, tokom industrijalizacije 1948. godine uništeno je više od 80% arheološkog lokaliteta.

Poreklo imena Rospi Ćuprije

Ime potiče od turskog „rospi“ (bludnica) i „ćuprija“ (most). Postoji više legendi o njegovom nastanku.

Jedna priča govori o mostu gde su ubijane žene iz harema zbog neverstva.

Druga navodi da je grešnica izgradila most da okaje grehe.

Treća, verovatno najtačnija, kaže da su ovde dame najstarijeg zanata dočekivale umorne trgovce.

Vekovi ratova i promena

U 15. veku ovde se nalazio Despotovac, manje utvrđenje povezano s Despotom Đurđem Brankovićem. Tokom austrijske okupacije Beograda (1717–1739), između Višnjice i Rospi Ćuprije postojalo je selo kamenorezaca.

Juna 1717. godine, princ Eugen Savojski prešao je Dunav kod Rospi Ćuprije i iznenadio Turke s leđa. Kapetanske mape iz 1721. beleže mlinove i ciglane, uključujući i vodenice pekara Johana Ofnera.

U blizini današnjeg Pančevačkog mosta nalazila se ciglana Ziegel Offen, sagrađena tokom austrijske vladavine. To je jedan od najstarijih primera industrijske delatnosti u ovom delu Beograda, koji najavljuje kasniju industrijalizaciju kraja.

Prva kuća i urbanizacija

Sredinom 19. veka Rospi Ćuprija se razvija kao naselje. Prvu kuću i vodenicu sagradio je Milisav Zdravković Resavac. Most po kojem naselje nosi ime premošćavao je Mirijevski potok blizu ušća u Dunav.

Industrijalizacija 20. veka

Tokom 20. veka Rospi Ćuprija postaje industrijska zona sa poznatim ciglanama: Polet, Trudbenik, Jedinstvo, Kozara, Rekord i Balkan. Dimnjaci ovih ciglana oblikuju vizuru kraja, a njihova glina koristi se za proizvodnju beogradske opeke.

Planovi za budućnost

Godine 2007. planirana je izgradnja novog naselja Višnjičko Polje na 81 hektar oko Rospi Ćuprije. Plan uključuje 7.500 stanova, 900.000 kvadrata i rekonstrukciju ciglana u urbane objekte. Eksploatisana zemlja postala bi park i prirodni rezervat.

Život danas

Rospi Ćuprija danas je stambeno naselje s mirnim ambijentom i prostranim dvorištima. Od keltskog Singidunuma i austrijskih ofanziva, preko industrijske revolucije do modernih urbanih planova, ovaj kraj nosi sve slojeve vremena. Priče o bludnicama, ratovima, dimnjacima i arheološkim blagom čine ga jednim od najautentičnijih beogradskih predela.

Izvor: kaldrma.rs, Autor: Mladen Milosavljević, pisac i etnolog