Kako je nastao Beogradski Hipodrom

Tradicija konjičkih trka u glavnom gradu mnogo je duža od samog istorijata današnjeg hipodroma.

Hipodrom predstavlja ponos svakog grada. Mesto na kome se skuplja elita, a raskošni konji galopiraju u savršenom spoju snage i elegancije. Međutim, za razliku od onih koji krase mnoge svetske prestonice, u beogradski hipodrom tkanje vremena uplelo je posebnu priču. Priču u kojoj je ljubav prema konjima izbrisala ambis koji odvaja sirotinju i bogataše, gladne i site i spaja ih u jednu dušu.

Istorija o Hipodromu

Hipodrom (starogrčki: ιππόδρομος) bio je u staroj Grčkoj mesto koje je određeno kao trkalište konja ili konjima vučenih kola. Svojom funkcijom odgovara starorimskom cirkusu (antički sportski objekat) od kojeg se delimično razlikuje. Neki jezici su ovaj termin preuzeli i tako i danas on označava sportski objekat koji je namenjen kao trkalište konja u današnje vreme.

Hipodrom u Grčkoj – Zahvaljujući razvoju grčkih država u Grčkoj su bili sagrađeni mnogi hramovi, pozorišta, a tako i hipodrom u Olimpiji koji nažalost nije sačuvan.

Hipodrom u Rimu – Hipodrom je bio u starom Rimu nešto kao stadion u kojim su se trkali konji i njihova kola. Od amfiteatra se razlikovao time što je bio ovalnog oblika dok je amfiteatar bio kružnog oblika. Prvi je sagrađen u 1. veku na rimskom Palatinu.

Početak konjičkog sporta u Srbiji

Prve moderne konjičke trke u Srbiji zapravo organizovane su pre više od 150 godina, odnosno 1842. u Beogradu. Organizovao ih je, po zapadnoevropskom uzoru, engleski konzul Lojd Džordž Hodžes u čast sultanovog izaslanika Sakib-efendije. Srbija je tada još uvek bila formalno pod vlašću Otomanskog turskog dvora, a Veliku Britaniju i tadašnju Tursku u to vreme krasili su izuzetni odnosi. Danas nažalost nije poznato gde su se tačno u tadašnjem gradu odigrale ove trke mada je moguće pretpostaviti da je bila reč o Kalemegdanu. Ipak, ova premijera je ostavila traga na tadašnje srpske visoke krugove. Nije prošlo dugo i jedan Srbin se prihvatio posla da unapredi ono što nam je neočekovano doneo britanski diplomata. Bio je to knez Mihailo Obrenović.

Knez Mihailo je osnovao dvorsku ergelu i za početak nabavio nekoliko punokrvnih kobila i pastuva iz Mađarske. Osnivao je i nadgledao ergele u nastojao da razvije i usavrši priplodni državni zavod na Moravi kod Požarevca, nazvan Ljubičevo, u spomen na njegovu majku Ljubicu.

Već posle dve godine imala je čistokrvne domaće dvogoce. Ugledajući se na mađarske susede 1863. knez je rešio da napravi čak i prvo trkalište u Beogradu. Ostalo je zabeleženo je da je još u vreme kneza Miloša postojao običaj i kod Srba i kod Turaka da se priređuju trke konja, naročito za vreme svadbenih svečanosti po selima. Ali, to su bile takoreći lične trke, bez nekih pravila i nagrade, na poljanama i livadama. Taj običaj pretvoren je ipak u prave takmičarske trke sa jasnim pravilima i pristojnim nagradama u vreme kneza Mihaila. Naime, dok je boravio u inostranstvu knez je redovno posećivao organizovane konjičke trke na pravim hipodromima i za prvo takmičenje u Beogradu svojeručno je sastavio pravila.

Zna se da je imao konja miljenika, po imenu Siroj, sa kojim je više puta kasao po trkalištima u Beču. Kada je plemenita životinja uginula, knezu je bilo veoma teško pa je veštaku platio tadašnjih 500 forinti da preparira Sirojev kostur. Prapariranog konja poklonio je tadašnjoj Artiljerijskoj školi, gde je pitomcima služio za oglednu nastavu o građi.

Prva briga je bila da se pronađe podesno zemljište i odluka je pala na kraj tadašnje beogradske varoši, danas lokaciju gotovo u centru grada kod Tehničkih fakulteta.

Od Trkališta do Careve ćuprije

Danas deo šireg centra grada, kraj oko Vukovog spomenika nekada je bio daleko predgrađe. Umesto velelpnih zgrada izgrađenih u stilu klasicizma, ovde su se prostirala polja i vinogradi pored Carigradskog druma. Tu je među šašom i baricama šezdesetih godina XIX veka napravljeno prvo beogradsko konjičko trkalište, po kome je ovaj deo grada decenijama nosio ime – Trkalište.

Prvi hipodrom ili trkalište, kako se tada nazivalo, u Beogradu izgrađeno je 1863. godine, dvadesetak godina nakon prvih trka konja u gradu. Ovo trkalište prostiralo se između današnjih ulica Bulevar kralja Aleksandra i Kraljice Marije, od Beogradske ulice do Studentskog doma „Kralj Aleksandar I“. Trkalište je zauzimalo oko 1.800 metara, a knez je naredio da se ogradi. Prve zvanične galopske trke u Beogradu održane su 14. aprila 1863. (negde se spominje da je to bilo 9. maja 1863. godine). Tog dana su održane oficirska, trka domobranske konjice, opšta i trka punokrvnih grla. Nagradu za prva dva nadmetanja dao je knez iz svojih sredstava, a druge dve su došle iz državne blagajne.

Pobednici su dobili po 80 dukata, dok su drugi i trećeplasirani dobili po jedno ždrebe iz dvorske ergele.

Hroničar najstarijeg sportskog objekta u prestonici Srbije, novinar Živojin Jovanović beleži: “Prvo beogradsko trkalište bilo je uređeno na mestu iza groblja, pored Carigradskog druma, gde su tada priređivani vašari. Linija starta i cilja bila je na Carigradskom drumu, u visini Kneževog čadora (počasne tribine) pored koga je bila tribina za gledaoce. Konji su kretali u pravcu Vukovog spomenika, a zatim skretali prema Ulici kraljice Marije. Potom bi obišli krug, ponovo izbili na Carigradski drum i stigli do tribine.”

Upis grla bio je preko svakog očekivanja i nisu se prijavljivali samo trkači iz Beograda nego iz cele Srbije. Iako je duvao jak vetar i padala kiša, na trkalište se slegao veliki broj Beograđana, a bilo je i posetilaca iz Zemuna i Pančeva. Prema nekim procenama oko 10.000 ljudi. U prvoj oficirskoj trci bilo je 18 grla, a pobednio je pastuv Mrkov, koji je bio najbolji i u drugoj trci u kojoj je trčalo 19 konja. U to vreme nije bilo profesionalnih džokeja već su učesnike tražili među oficirima, građanima i seljacima.

Kao i svaki poštovalac konja i zaljubljenik, knez Mihajlo je veoma brinuo i o njihovim posmrtnim ostacima. U Todorovićevim zapisima pominje se da su tela preminulih životinja pokopana na proplanku kod bivše Profesorske kolonije, kod Univerzitetske botaničke bašte “Jevremovac”. Iznad većine grobova bile su i ploče sa imenima konja i vlasnika. Jedan od sačuvanih natpisa glasio je ovako: “Ovde počiva Lastavica koja me je verno služila u lovu i bila mati mog pastuva Arslana“. Na tlu nekadašnjeg groblja konja u Beogradu, niklo je stambeno naselje poznato po naselju Profesorska kolonija.

U znak priznanja za doprinos u razvoju konjičkog sporta, prva takva organizacija (osnovana tek 1890. godine) nazvana je Kolo jahača „Knez Mihailo”. Knez Mihailo bio je takođe pokrovitelj „gimnastike i borenja“. Prvo takvo sportsko društvo osnovano je 1857. godine. Nešto kasnije ta disciplina uvedena je i u škole kao obavezan predmet. Žene su počele da se bave jahanjem i gimnastikom.

Zanimljivost: Zašto je Trkalište promenilo ime?

Verovatno se pitate kao to da se ovaj deo grada više ne zove Trkalište, već popularno “Kod Vuka”? “Krivac” za to je spomenik Vuku Karadžiću koji je 1937. godine podignutu u Parku Ćirila i Metodija. Povodom je bilo obeležavanje 150 godina od rođenja velikog prosvetitelja. Tako je posle čitavog veka uslišen Dositejev vapaj i knjige su napokon zamenile konje i praporke.

Premeštanje trkališta

Ubistvo kneza Mihaila, međutim, prekinulo je odigravanje ovakvih trka na oko 20 godina. Trkalište se na ovom mestu nalazilo sve do 1906. godine, a nakon toga je premeštano u Baru Veneciju i na Banjicu. Na ovim lokacijama nije se dugo zadržalo, jer je ubrzo sagrađen i novi hipodrom u Topčiderskoj dolini.

Zasluge za izgradnju postojećeg hipodroma pripadaju Dunavskom kolu jahača „Knez Mihailo“ i Vladislavu Ribnikaru, dugogodišnjem predsedniku ovog udruženja i osnivaču lista Politika. Za organizaciju konjičkih trka, zemljište je dodelio tadašnji ministar narodne privrede Jaša Prodanović, a hipodrom je izgrađen već 1914.

Za ovo zemljište Ribnikar je vodio polemike sa profesorom Simom Lozanićem, dekanom Poljoprivrednog fakulteta, koji se zalagao da se cela Topčiderska dolina koristi za eksperimentalne potrebe fakulteta. Na kraju je na tom mestu ipak izgrađen hipodrom. Prve trke održane su neposredno pred početak Prvog svetskog rata, tokom kojeg su bile prekinute aktivnosti hipodroma. Prva sezona sa 16 trkačkih dana održana je nakon rata 1921.

Zlatan period hipodroma, kako se navodi u literaturi, bilo je razdoblje između dva svetska rata. Nakon smrti kralja Aleksandra Prvog ustanovljena je 1935. trka na 200 metara sa njegovim imenom, s obzirom na to da je bio zaštitnik svih konjičkih društava. Takođe, zbog zasluga ustanovljene su i trke „Memorijal Vladislava Ribnikara“, a postavljena je i njegova bista na hipodromu. Spomen bista Ribnikara postavljena je 1940. prilikom pedesetogodišnjice od osnivanja Dunavskog kola jahača, a delo je vajara Dušana M. Jovanovića.

Hipodrom postaje državno preduzeće 1948. godine, da bi se od 1980. vodio kao deo Gradskog zavoda za fizičku kulturu. Zemljište, potom, Skupština grada Beograda 1988. daje u tridesetogodišnji zakup društvenom preduzeću „Hipodrom Beograd“, ali je 2008. hipodrom postao javno preduzeće čiji je osnivač grad.

JP Hipodrom Beograd

Javno preduzeće „Hipodrom Beograd“ u februaru 2008. godine konstituisan kao javno preduzeće u stopostotnom vlasništvu Grada, sa idejom da se, nakon dugog vremena, konačno steknu uslovi da se ovaj lep i značajan prostor, sa fantastičnim potencijalom, unapredi i da mu se vrati glamur i značaj koji je nekada imao. Mesto susreta privrednika, prostor za nedeljno porodično druženje, Hipodrom Beograd je lako dostupan tramvajskim linijama 12 i 13, kao i autobusima koji voze do Banovog brda i Ade. Na prostoru hipodroma ’kod Careve ćuprije’ rade tri restorana, dva kafea, održavaju se časovi jahanja, a naravno, osnovni zadatak ostaje, sem održavanja parkovskog prostora, staza, manježa i organizacija trkačkih dana. Centar konjičkog sporta u Srbiji, Beogradski Hipodrom je počeo da uspostavlja odnose i sa ostalim hipodromima u regionu, sa željom da se etablira kao centralna tačka konjičkog sporta i na širem području. Ostale aktivnosti koje se dešavaju na Hipodromu od kada je formirano JP jesu i stalne edukativne posete škola i obdaništa, terapijsko jahanje, organizacija različitih kompanijskih evenata i slično. Takođe, neposredan cilj je da animiraju još značajnih srpskih i međunarodnih kompanija, kao i diplomatska predstavništva zemalja sa razvijenim konjičkim sportom da postanu prijatelji JP Hipodrom Beograd. Misija preduzeća je da Hipodrom postane mesto sporta, kulture i poslovanja. Žele da kroz osnivanje multimedijalnog modernog muzeja konjičkog sporta i konjarstva, na jedan atraktivan i savremen način unaprede kulturnu ponudu prestonice. Takodje, namera je da trkački dani koji se organizuju na Beogradskom Hipodromu ponovo budu kvalitetni i uzbudljivi kao nekada, pa i više od toga.

Izvor Danas.rs, Kaldrma.rs, Pametnica.rs, Palilula.info