Profesorska kolonija – prvo planski izgrađeno naselje u Beogradu

Palilulsko naselje koje danas znamo kao Profesorsku koloniju navodi se kao prvo planski izgrađeno naselje na teritoriji Beograda.

Međuratni planovi Beograda iz prve polovine 20. veka pratili su savremene arhitektonske i urbanističke tendencije iz celog sveta. Tako su naselja, među kojima je i Profesorska kolonija, u Generalnom regulacionom planu Beograda iz 1923. godine bila koncipirana prema modelu “Vrtnog grada”.

“Vrtni grad” je utopijski koncept urbaniste Ebenezera Hauarda, prema kome su gradovi za nekoliko desetina hiljada stanovnika bili osmišljeni kao kružna naselja s radijalnom matricom, lučnim i dijagonalnim ulicama i porodičnim kućama u zelenilu. “Najbolje od života na selu i u gradu” planski je realizovano na području Profesorske kolonije.

Iako je Hauard “Vrtni grad” predviđao za radničku klasu, kako se najčešće i implementirao, beogradska vrtna utopija bila je namenjena profesorima univerziteta, članovima Akademije nauka i umetnosti i doktorima nauka. Na inicijativu 42 profesora i asistenata, uz podršku arhitekte Jana Dubovija, započeto je planiranje Profesorske kolonije, čija je realizacija trajala u dve faze, od 1926. do 1941. godine.

Naselje je bilo planirano do najsitnijih detalja, pa su tako profesorima, budućim stanovnicima na raspolaganju bile dve mogućnosti – da odaberu jedan od dva tipa kuća po projektu Svetozara Jovanovića, Živka Tucakovića i Petra Krstića, ili da angažuju arhitektu koji će im isprojektovati kuću prema sličnim principima po kojima su projektovane tipske kuće.

Pored tipskih kuća, u arhitektonskom oblikovanju Profesorske kolonije učestvovali su i Milan Zloković, Dragiša Brašovan, Branislav Kojić i Milutin Borisavljević, koji su projektovali individualne vile na zahtev pojedinih profesora, i ove kuće se po svojoj organizaciji ne razlikuju mnogo od tipskih kuća, ali u oblikovanju se jasno mogu prepoznati kao objekti moderne u Beogradu.

U posleratnoj fazi, oko naselja su podignuti i Radnički paviljoni, po projektu arhitekte Branka Maksimovića, koji se po svom obliku mogu posmatrati i kao svojevrsne zidine koje utvrđuju realizovanu utopiju porodičnih kuća.

Zbog zaštite Profesorske kolonije, ova lokacija neće dobijati nove stambene objekte više spratnosti namenjene kolektivnom stanovanju, kao i da će se njen izgled i karakter održavati i u budućnosti.

U Profesorskoj koloniji, u ulici Ljubomira Stojanovića, nalazi se i kuća našeg čuvenog naučnika Milutina Milankovića.

Izvor: GO Palilula